Η σχέση μας με το φαγητό, είναι μια σχέση που μας συντροφεύει σε όλη μας την ζωή. Είναι το σύνολο των συναισθημάτων και των σκέψεων που έχουμε για αυτά που τρώμε. Αυτή η σχέση είναι το πιο θεμελιώδες στοιχείο του διατροφικού μας μεταβολισμού. Ο ποιητής Rumi είχε πει: ¨ο χορτάτος άνθρωπος και ο πεινασμένος δεν βλέπουν το ίδιο πράγμα όταν κοιτάζουν ένα καρβέλι ψωμί¨.
Ο Al Capone επίσης σημείωσε ότι: ¨όταν πουλάω ποτό θεωρούμαι λαθρέμπορος, ενώ όταν μου το σερβίρουν σε ασημένιο δίσκο στο Lake Shore Drive το ονομάζουν φιλοξενία¨. Το πώς βλέπει ο καθένας μας το φαγητό, είναι τόσο υποκειμενικό που κανείς δεν θα έβλεπε και δεν θα αισθανόταν το ίδιο μπροστά σε ένα πιάτο φαγητό.
Για να γίνουμε πιο κατανοητοί, ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Έστω ότι έχουμε ένα πιάτο με ζυμαρικά, κοτόπουλο και μια σαλάτα. Κάποιος που θέλει να χάσει βάρος, θα δει θερμίδες και λιπαρά. Θα προτιμήσει την σαλάτα και το κοτόπουλο, αλλά θα αποφύγει τα ζυμαρικά. Ένας αθλητής θα δει το πιάτο και θα σκεφτεί τις πρωτεΐνες. Θα επικεντρωθεί στο κοτόπουλο και θα αγνοήσει τα υπόλοιπα. Ένας χορτοφάγος δεν θα άγγιζε το πιάτο με το κοτόπουλο. Κάποιος που αντιμετωπίζει μία ασθένεια, φροντίζει να τρέφεται με φαγητά που του κάνουν καλό, γιατί βλέπει στην τροφή το φάρμακό του. Και τέλος, ένας επιστήμονας βλέποντας ένα πιάτο φαγητό, αναλύει τα συστατικά του και βλέπει χημικές ουσίες και ενώσεις.
Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι ο καθένας μας ανταποκρίνεται διαφορετικά όταν είναι μπροστά στην θέα ενός πιάτου με φαγητό. Το πώς αισθανόμαστε και το τι σκεφτόμαστε για αυτό το φαγητό, είναι τόσο σημαντικό, όσο και η θρεπτική του αξία και έχει τον ίδιο αντίκτυπο στο σωματικό μας βάρος όσο και τα ίδια τα συστατικά από τα οποία αποτελείται.
Πως τρώει ο εγκέφαλός μας
Σκεφτείτε ότι ο εγκέφαλος, ο νωτιαίος μυελός και τα νεύρα μας συνδέονται μεταξύ τους με ένα σύστημα σαν το τηλέφωνο. Με αυτό το μυαλό μας επικοινωνεί με το πεπτικό μας σύστημα. Ας δούμε λοιπόν τι γίνεται όταν τρώμε ένα χωνάκι παγωτό. Η εικόνα και η ιδέα του παγωτού εδρεύει στο υψηλότερο κέντρο του εγκεφάλου που ονομάζεται εγκεφαλικός φλοιός. Κατόπιν οι πληροφορίες ταξιδεύουν ηλεκτροχημικά στο κατώτερο μέρος του εγκεφάλου, το λεγόμενο μεταιχμιακό σύστημα. Αυτό ρυθμίζει τα συναισθήματα και τις πρωταρχικές φυσιολογικές λειτουργίες, όπως την πείνα, την δίψα, την θερμοκρασία, τον καρδιακό ρυθμό, την πίεση του αίματος. Μέσα σε αυτό βρίσκεται ο υποθάλαμος, σύνολο ιστών στο μέγεθος μπιζελιού. Ο υποθάλαμος ενσωματώνει τις δραστηριότητες του μυαλού με την βιολογία του σώματος. Δηλαδή, μετατρέπει το συναίσθημα και την σκέψη σε φυσιολογικές σωματικές αντιδράσεις. Αυτό είναι το μεγαλείο και η σοφία της δημιουργίας του ανθρώπινου οργανισμού.
Αν φάμε ένα παγωτό-με την αγαπημένη μας γεύση-με πολλή όρεξη, ο υποθάλαμος θα μετατρέψει αυτή την ευχαρίστηση σε σήμα ενεργοποίησης του παρασυμπαθητικού μας συστήματος, με συνέπεια να ξυπνήσουν οι σιελογόνοι αδένες, ο οισοφάγος, το στομάχι, το πάγκρεας, το ήπαρ και η χοληδόχος κύστη. Η συνέπεια όλης αυτής της δράσης θα είναι μια τέλεια πέψη και μεταβολική διάσπαση του παγωτού, ενώ και οι θερμίδες του θα μεταβολιστούν πιο αποτελεσματικά.
Ας δούμε και την άλλη εκδοχή, το να καταναλώσουμε δηλαδή το παγωτό νοιώθοντας τύψεις και μετανιώνοντας. Τότε, ο υποθάλαμος θα εισπράξει αυτό το αρνητικό συναίσθημα και θα ενεργοποιήσει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Αυτό δεν πρόκειται να βοηθήσει στον μεταβολισμό της τροφής, αντίθετα μπορεί να την κάνει να μείνει στον πεπτικό σύστημα για περισσότερο διάστημα. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται μείωση των υγιών βακτηρίων του εντέρου και αύξηση τοξικών ουσιών στην κυκλοφορία του αίματος.
Τέλος, τα αποτρεπτικά σήματα του νευρικού συστήματος μειώνουν την ικανότητα της καύσης των θερμίδων, αυξάνοντας της ινσουλίνη και την κορτιζόλη και αποθηκεύοντας το λίπος. Μετά από όλα αυτά, καταλαβαίνουμε ότι το κεντρικό νευρικό μας σύστημα είναι ικανό να μετατρέψει τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας για την τροφή που καταναλώνουμε σε σωματοποιημένες διαδικασίες είτε προς όφελος, είτε εις βάρος μας.
Ο εγκέφαλός μας όμως δεν μπορεί να ξεχωρίσει μια πραγματική αγχώδη κατάσταση που βιώνουμε, από μια φανταστική. Για παράδειγμα, αν είμαστε μόνοι, ευτυχισμένοι και ήρεμοι και αρχίσουμε να θυμόμαστε κάποιον που μας προκάλεσε κακό ή μας στενοχώρησε πριν χρόνια και ακόμη μας επηρεάζει αυτό, το σώμα μας θα ανταποκριθεί με αυξημένους παλμούς και πίεση. Μια τέτοια κατάσταση όμως δεν είναι ιδανική για την πέψη μας, καθώς θα την επηρεάσει αρνητικά.
Οι τύψεις για την τροφή που καταναλώνουμε, η ντροπή για το σώμα μας και η επικριτική στάση για την υγεία μας, είναι στρεσογόνοι παράγοντες για το μυαλό μας. Αυτό θα μετατρέψει τα δεδομένα αυτά σε ηλεκτροχημικά ισοδύναμα στον οργανισμό μας με αρνητικές συνέπειες. Άρα, αν σκεφτόμαστε τοξικά, όποιο γεύμα και να καταναλώσουμε η πέψη και ο μεταβολισμός δεν θα λειτουργήσουν σωστά. Ενώ αν η σκέψη και τα συναισθήματά μας είναι θετικά, ακόμη και ένα γεύμα όχι και τόσο αποδεκτό θρεπτικά, μπορεί να μεταβολιστεί καλύτερα.
Η εικονική επίδραση του φαγητού
Το επιστημονικό φαινόμενο της εικονικής επίδρασης βρίσκει εφαρμογή και εδώ, δείχνοντάς μας πώς το μυαλό ξεπερνά τον μεταβολισμό.
Οι φαρμακευτικές εταιρίες είναι υποχρεωμένες από τον νόμο να κάνουν δοκιμές των νέων τους φαρμάκων παράλληλα με μια αγωγή με φάρμακο placebo, δηλαδή εικονικό. Το 1983 ερευνητές γιατροί έκαναν δοκιμή σε μια νέα χημειοθεραπεία. Σε μια ομάδα ασθενών έδωσαν το νέο φάρμακο και σε μια δεύτερη ομάδα έδωσαν το ψεύτικο. Όπως ήταν αναμενόμενο το 74% των ασθενών με το πραγματικό φάρμακο έχασε τα μαλλιά του. Το περίεργο ήταν ότι και 31% των ασθενών με το ψεύτικο(placebo) φάρμακο- που ήταν αλατόνερο-έχασε επίσης τα μαλλιά του. Οι τελευταίοι δεν είχαν κανένα λόγο να χάσουν τα μαλλιά τους, παρά την δύναμη της προσδοκίας τους. Αυτό περίμεναν γνωρίζοντας τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας και αυτό έγινε.
Η δύναμη του νου είναι τόσο μεγάλη ώστε να μας κάνει να χάσουμε τα μαλλιά μας παίρνοντας ένα φάρμακο placebo. Τότε τι μπορεί να γίνει αν φάμε ένα γλυκό σκεπτόμενοι ότι δεν πρέπει ή κάτι ανθυγιεινό λέγοντας ότι δεν πρέπει να το κάνουμε ή αντίθετα να απολαμβάνουμε την σαλάτα μας επειδή είναι υγιεινή.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι μπορούμε να φτάσουμε στα άκρα, π.χ να πιστεύουμε ότι μπορούμε να φάμε δηλητήριο και να μην μας βλάψει επειδή έτσι θα πιστέψουμε. Μπορούμε απλά να κατανοήσουμε ότι αυτό που νοιώθουμε και σκεφτόμαστε για κάθε τι που καταναλώνουμε, έχει τον αντίκτυπό του στον οργανισμό μας.
Μερικές τροφές με τις οποίες κάνουμε συχνά συσχετισμούς
- ¨το αλάτι θα ανεβάσει την πίεσή μου¨.
- ¨τα λιπαρά θα με παχύνουν¨.
- ¨η ζάχαρη θα χαλάσει τα δόντια μου¨.
- ¨δεν μπορώ μια μέρα χωρίς καφέ¨.
- ¨το κρέας θα ανεβάσει την χοληστερίνη μου¨.
- ¨το ασβέστιο θα μου χτίσει οστά ¨.
Κάποια από τα παραπάνω μπορεί να ισχύουν σε κάποιον βαθμό. Ακόμη και έτσι όμως, φανταστείτε πόσο μπορούμε να ενισχύσουμε τα αποτελέσματά τους με την δύναμη της προσδοκίας μας.
Η εικονική επίδραση (placebo) δεν είναι σπάνια.
Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι το 35-45% των συνταγογραφημένων φαρμάκων μπορεί να στηρίζουν την αποτελεσματικότητά τους στην δύναμη του placebo και 67% όλων των φαρμάκων, όπως φάρμακα για πονοκεφάλους, για βήχα, για καταστολή της όρεξης, στηρίζονται σε αυτό. Σε κάποιες μελέτες η ανταπόκριση στο placebo φτάνει το 90%.
Η αλήθεια είναι ότι λίγοι επιστήμονες δίνουν βάση στην δύναμη του placebo και της τροφής. Κι όμως μας συμβαίνει καθημερινά στα γεύματά μας. Η σκέψη μας, η πεποίθησή μας μεταφράζεται αλχημικά στον οργανισμό μας μέσω των νευρικών οδών, του ενδοκρινικού συστήματος, της κυκλοφορίας των νευροπεπτιδίων, του ανοσοποιητικού συστήματος και του πεπτικού μας συστήματος.
